Chiếc nón lá trên "Đường cao tốc 4.0"

Nón lá - hồn quê trong đời sống người Việt

Nón lá không chỉ là vật dụng che mưa, che nắng, mà còn là biểu tượng mềm mại của người phụ nữ Việt Nam, đồng hành cùng dáng mẹ tảo tần, chị em duyên dáng trên những cánh đồng, chợ quê. Đằng sau vành nón là cả một kho tàng văn hoá: sự khéo léo của đôi bàn tay, sự sáng tạo từ tre, lá cọ, và cả triết lý sống hài hoà với thiên nhiên. Ngày nay, nón lá vẫn hiện diện từ sân đình, lễ hội đến những sàn diễn thời trang, như một biểu tượng nhận diện văn hoá Việt. Từ chiếc nón bình dị, người ta nhìn thấy cả một câu chuyện về bản sắc dân tộc và niềm tự hào quê hương

Từ lũy tre làng, nón lá bước vào lớp học STEM.

Trong chương trình giáo dục STEM tại Trường THCS Gia Thanh, nón lá không chỉ dừng lại ở giá trị văn hoá mà còn trở thành chất liệu sáng tạo. Ở đó, học sinh tìm hiểu về kết cấu hình học của chiếc nón trong môn toán học: hình chóp cụt, vòng tròn đồng tâm, độ cân đối giữa nan tre. Tích hợp kiến thức vật lý: khả năng tản nhiệt, độ bền cơ học, sự phân tán lực giúp nón vừa nhẹ vừa chắc. Liên hệ sinh học và môi trường: lá cọ, lá nón-nguồn vật liệu xanh, thân thiện. Ứng dụng Nghệ thuật và công nghệ: học sinh thiết kế, trang trí, gắn thêm cảm biến nhiệt, đèn LED, biến chiếc nón thành một “sản phẩm 4.0”. Nhờ đó, mỗi tiết học STEM không chỉ là bài học kiến thức mà còn là hành trình giữ gìn - sáng tạo, ứng dụng, để học sinh thêm yêu văn hoá dân tộc và phát triển kỹ năng tư duy hiện đại.

Lan tỏa giá trị vượt ra khỏi lũy tre làng

Từ một ngôi trường làng Gia Thanh, những chiếc nón lá sáng tạo đã theo học sinh đến các cuộc thi nghiên cứu khoa học, triển lãm STEM cấp tỉnh, rồi vươn xa hơn ở các hội thảo quốc tế như tại Hàn Quốc, Indonesia. Chiếc nón giản dị của làng quê Dân Chủ nay trở thành “đại sứ văn hoá”, giúp bạn bè quốc tế hiểu rằng: người Việt không chỉ giữ gìn truyền thống mà còn biết biến truyền thống thành chất liệu sáng tạo toàn cầu. Mô hình “STEM nón lá" cũng được chia sẻ, tạo thành một làn sóng lan tỏa, khơi gợi sự tự hào và niềm tin rằng giá trị văn hoá khi được đặt trong không gian khoa học sẽ trở thành nguồn lực phát triển mới.

Nón lá trên "đường cao tốc 4.0" –Thời cơ và thách thức.

Trong bối cảnh chuyển đổi số, sáp nhập chính quyền hai cấp và hội nhập toàn cầu, chiếc nón lá đứng trước những thời cơ và thách thức lớn: Nón lá sẽ làm cầu nối giữa văn hoá và công nghệ; trở thành sản phẩm du lịch- giáo dục độc đáo, mang thương hiệu địa phương; khẳng định bản sắc văn hoá trong kỷ nguyên toàn cầu hoá. Tuy vậy cần lưu ý đến việc giữ gìn hồn cốt truyền thống giữa làn sóng hiện đại hoá; tránh thương mại hóa đơn thuần mà mất đi giá trị tinh thần; và đặc biệt cần sự phối hợp giữa nhà trường-gia đình-chính quyền-doanh nghiệp để chiếc nón thực sự bước đi vững vàng trên “cao tốc 4.0”.

 Như vậy, chiếc nón lá hôm nay không chỉ che mưa nắng, mà còn là biểu tượng cho sự hội tụ giữa truyền thống và sáng tạo, giữa làng quê và thế giới, giữa văn hoá và STEM. Là người con của làng nghề nón lá Gia Thanh, từ góc nhìn của một nhà giáo tại xã Dân Chủ (tỉnh Phú Thọ), chúng ta có quyền tin tưởng rằng: một ngày nào đó, những chiếc nón do chính học sinh ta thiết kế sẽ xuất hiện tại các phòng thí nghiệm sáng tạo quốc tế, các diễn đàn giáo dục toàn cầu, khẳng định rằng Việt Nam vừa gìn giữ bản sắc, vừa làm chủ công nghệ tương lai.